Ebyuma bya Jig bifuuse ekitundu ekikulu mu makolero ag’enjawulo, nga bikyusa enkola y’okwawula ebintu eby’enjawulo mu ngeri ennungi era ennungi. Mu kiwandiiko kino, tujja kugenda mu maaso n’okubunyisa ensi y’ebyuma bya jig, okunoonyereza ku nkola zaabyo, okukozesebwa, ebirungi, n’ensonga z’olina okulowoozaako nga tulonda ekituufu ku byetaago byo ebitongole.
Okusookera ddala, tujja kusumulula enkola y’ekyuma kya jig, okutegeera enkola ezigisobozesa okutuuka ku biva mu kwawula obulungi. Ekyuma kya jig kikola kitya ? Tujja kuwa okulambika okujjuvu ku nkola z’omutendera ku mutendera ezizingirwamu, nga tuta ekitangaala ku yinginiya ow’amagezi ali emabega w’ekyuma kino ekyewuunyisa.
Nga tugenda mu maaso, tujja kwekenneenya ensengeka ennene ey’okukozesa ebyuma bya jig bye bikola. Okuva ku kulongoosa eby’obugagga eby’omu ttaka n’okunaaba amanda okutuuka ku kuzzaawo ebyuma n’okuganyulwa mu byuma, ebyuma bino ebikola ebintu bingi bifunye ekifo kyabyo mu makolero agawera. Okukozesa ebyuma bya jig kujja kulaga ebitundu eby’enjawulo ebiganyulwa mu kukozesa kwabyo n’engeri gye birongoosaamu emirimu okutumbula ebivaamu.
Ekirala, tujja kwogera ku birungi ebijja n’okukozesa ebyuma bya jig. Ka kibeere obusobozi bwabwe okukwata obunene bw’obutundutundu obw’enjawulo, obutasaasaanya ssente nnyingi, oba obutonde bwabwo obutakwatagana na butonde, ebirungi ebiri mu kukozesa ebyuma bya jig bijja kulaga emigaso mingi egibafuula okulonda okwettanirwa mu bifo bingi eby’amakolero.
Ekisembayo, tujja kugenda mu maaso n’okubunyisa ensonga ezirina okulowoozebwako nga tulonda ekyuma kya jig. Nga waliwo eby’okulonda bingi ebisangibwa ku katale, kikulu nnyo okusalawo mu ngeri ey’amagezi okusinziira ku byetaago ebitongole. Ensonga ezirina okulowoozebwako ng’olonda ekyuma kya jig zijja kuwa amagezi ag’omugaso okuyamba mu nkola y’okusalawo, okukakasa okulonda ekyuma ekisinga okusaanira okusobola okuvaamu ebirungi.
Mu kumaliriza, ekitundu kino kigenderera okuwa okutegeera okujjuvu ku byuma bya jig, enkola zaabyo, okukozesebwa, ebirungi, n’ebikulu by’olina okulowoozaako nga olondawo ekituufu. Oba oli mukugu okunoonya okutumbula enkola zo ez’amakolero oba okumala okumanya tekinologiya ono omuyiiya, ekiwandiiko kino kijja kukola ng’ekintu eky’omuwendo mu kubikkula ebyama by’ebyuma bya jig.
Ekyuma kya jig kikola kitya?
Ekyuma kya jig kye kimu ku bikozesebwa ebikulu ebikozesebwa mu makolero ag’enjawulo omuli okusima eby’obugagga eby’omu ttaka n’okulongoosa eby’obugagga eby’omu ttaka. Omulimu gwayo omukulu kwe kwawula eby’obugagga eby’omu ttaka eby’omuwendo okuva mu bintu ebikalu nga tukozesa enkola y’okwawula essikirizo. Naye ekyuma kya jig kikola kitya ddala?
Enkola y’ekyuma kya jig etandika n’okuliisa ebigimusa mu kibya ekyakolebwa mu ngeri ey’enjawulo ekiyitibwa jigging chamber. Ekisenge kino kirimu ssirini oba okusengejja okugabanya obutundutundu okusinziira ku bunene bwabwo. Obutoffaali obunene bulekebwa ku ssefuliya, ate obutundutundu obutono bugwa mu kisenge kya jig okuva mu kinnya kya ssefuliya.
Ebintu bwe bimala okusengekebwa, ekyuma kya jig kikozesa amazzi agakulukuta (pulsating water flow) okukola entambula munda mu kisenge. Okukuba kuno kuleetera obutundutundu okusengekebwa nga buyita mu density, nga eby’obuggagga eby’omu ttaka ebizitowa bibbira wansi ate nga biweweevu bitengejja okutuuka waggulu. Enkola eno emanyiddwa nga stratification.
Ekiddako mu nkola y’ekyuma kya jig kwe kwawula kwennyini eby’obugagga eby’omu ttaka. Obutundutundu obuzitowa, obulimu eby’obugagga eby’omuwendo, bikuŋŋaanyizibwa wansi mu kisenge ky’okusika. Oluvannyuma obutundutundu buno bufuluma nga buyita mu vvaalu, ate ebisasiro ebitangalijja biggyibwa waggulu.
Okusobola okutuuka ku kwawula obulungi, ekyuma kya Jig kyesigamye ku njawulo mu buzito obw’enjawulo wakati w’eby’obuggagga eby’omu ttaka. Obuzito obw’enjawulo (specific gravity) kipiimo kya density y’ekintu ekigeraageranyizibwa ku density y’amazzi. Nga batereeza frequency y’okukuba n’omuwendo gw’amazzi agakulukuta, abakola basobola okulongoosa enkola y’okwawulamu ebika by’eby’obugagga eby’omu ttaka eby’enjawulo.
Ekimu ku bikulu ebirungi ebiri mu kukozesa ekyuma kya jig kwe kusobola okukwata obunene bw’obutundutundu obw’enjawulo. Ekyuma kya jig kikozesebwa nnyo mu kukola okwawula ekikomo, ffeeza, ebbaati, tungsten, tantalum, niobium, titanium, zirconium, primary ores ne placers za chromium.
Okukozesa ebyuma bya JIG .
Ebyuma bya Jig, era ebimanyiddwa nga jigging equipment, bikozesebwa bingi ebikozesebwa ennyo mu makolero ag’enjawulo okukozesebwa mu ngeri ezitali zimu. Ebyuma bino bikoleddwa okwawula ebintu eby’enjawulo okusinziira ku buzito bwabyo obw’enjawulo, ekisobozesa okusunsula obulungi era mu ngeri entuufu. Enkozesa y’ebyuma bya jig ya njawulo era esobola okusangibwa mu kusima eby’obugagga eby’omu ttaka, okulongoosa eby’obugagga eby’omu ttaka, n’okuddamu okukola ebintu.
Ekimu ku bikulu ebikozesebwa ebyuma bya jig kiri mu mulimu gw’okusima eby’obugagga eby’omu ttaka. Zitera okukozesebwa mu kuggya eby’obugagga eby’omu ttaka nga ebbaati, ne dayimanda. Ebikozesebwa mu kusengejja (jigging) bikola bulungi nnyo mu kwawula eby’obugagga eby’omu ttaka eby’omuwendo okuva ku bintu ebikozesebwa mu kuziyiza (Gangue materials) okusinziira ku njawulo zaabyo mu bungi bwabyo. Enkola eno ekakasa nti eby’obugagga eby’omu ttaka ebyetaagisa byokka bye bikung’aanyizibwa, ne byongera ku bulungibwansi okutwalira awamu obw’omulimu gw’okusima eby’obugagga eby’omu ttaka.
Ng’oggyeeko okusima eby’obugagga eby’omu ttaka, ebyuma bya jig bikozesebwa nnyo mu bifo ebikola eby’obugagga eby’omu ttaka. Ebyuma bino bikola kinene nnyo mu kusengejja eby’obugagga eby’omu ttaka eby’omuwendo okuva mu kyuma ekiyitibwa ore. Nga tukozesa omusingi gw’okwawukana kw’amaanyi ag’ekisikirize, ebyuma ebikuba jigging bisobola okwawula obulungi eby’obuggagga eby’omu ttaka eby’obungi obw’enjawulo. Kino kisobozesa okukola ebirungo ebizimba omubiri eby’omutindo ogwa waggulu, ebiyinza okwongera okukolebwako oba okutundibwa butereevu eri bakasitoma.
Ebyuma bya Jig nabyo bifuna okukozesebwa mu mulimu gw’okuddamu okukola ebintu. Zikozesebwa mu kwawula n’okuzzaawo ebintu okuva mu nzizi za kasasiro. Nga okozesa jigs, ebintu ebisobola okuddamu okukozesebwa nga obuveera, ebyuma, n’endabirwamu bisobola okusunsulwa okusinziira ku ssikirizo yaabwe entongole. Kino kisobozesa okuzzaawo obulungi eby’obugagga eby’omuwendo, okukendeeza ku kasasiro n’okutumbula obuwangaazi.
Ekirala, ebyuma bya jig bikiraze nti bya mugaso mu kitundu ky’okuteekateeka amanda. Mu bifo eby’okwoza amanda, ebyuma ebikuba amayinja (jigging) bikozesebwa okwawula amanda ku bucaafu, gamba ng’amayinja n’amayinja agayitibwa shale. Enkola ya jigging ekakasa okukola amanda amayonjo, agayinza okukozesebwa okukola amasannyalaze n’ebigendererwa ebirala eby’amakolero. Okugatta ku ekyo, okukozesa ebyuma bya jig mu kutegeka amanda kiyamba okukendeeza ku buzibu obuva mu kusima amanda n’okwokya obutonde bw’ensi.
Ebirungi ebiri mu kukozesa ebyuma bya jig .
Ebyuma bya jig bifuuse ekintu ekikulu mu makolero ag’enjawulo olw’ebirungi byabwe ebingi. Ebyuma bino bikozesebwa nnyo mu kusima eby’obugagga eby’omu ttaka, eby’okusima eby’obugagga eby’omu ttaka, n’okuganyulwa mu by’amayinja. Olw’okukola obulungi n’okukola obulungi, ebyuma bya jig biwa emigaso mingi eri bizinensi n’abantu ssekinnoomu.
Ekimu ku birungi ebikulu ebiri mu kukozesa ebyuma bya jig bwe busobozi bwabyo okwawula ebintu eby’enjawulo okusinziira ku buzito bwabyo obw’enjawulo. Enkola eno emanyiddwa nga okwawukana kw’amaanyi ag’ekisikirize, esobozesa okwawula obulungi obutundutundu obuzito n’obutangaavu. Nga tukozesa omusingi gw’amaanyi ag’ekisikirize, ebyuma bya jig bisobola okwawula bulungi eby’obugagga eby’omuwendo okuva mu bintu ebikozesebwa mu kuziyiza, ekivaamu obulongoofu obw’amaanyi n’okwongera ku bivaamu.
Enkizo endala eri mu byuma bya jig kwe kuba nti zirina ebintu bingi. Ebyuma bino bisobola okukwata ebintu bingi omuli amanda, ekyuma, ebbaati ne tungsten. Ziyinza okwanguyirwa okutereezebwa okusobola okusikiriza obunene bw’emmere n’obungi bw’emmere, ekizifuula ezisaanira okukozesebwa mu ngeri ez’enjawulo. Ka kibeere kya roughing, cleaning, oba scavenging, ebyuma bya jig bisobola bulungi okuzzaawo eby’obugagga eby’omuwendo n’okutumbula obulungi okutwalira awamu obulungi bw’enkola.
Ng’oggyeeko okukozesa ebintu bingi, ebyuma bya jig biwa eky’okugonjoola ekitali kya ssente nnyingi mu mirimu gy’okulongoosa eby’obugagga eby’omu ttaka. Ebyuma bino birina amaanyi matono era byetaaga okuddaabiriza okutono, ekikendeeza ku nsaasaanya y’emirimu mu bbanga eggwanvu. Ekirala, emiwendo egy’okudda engulu egy’amaanyi egyatuukibwako ebyuma bya jig giyamba okwongera amagoba, kubanga eby’obugagga eby’omuwendo biddamu bulungi era ne bikozesebwa.
Ebyuma bya Jig nabyo byewaanira ku dizayini entono, ekizifuula ezisaanira okukola emirimu emitonotono n’egya waggulu. Ekigere kyabwe ekitono kisobozesa okwanguyirwa okuteeka n’okugatta mu bifo ebiriwo eby’okulongoosa. Okugatta ku ekyo, ebyuma bya jig bimanyiddwa olw’obwangu bw’okukola, nga kyetaagisa okutendekebwa okutono n’okulabirira. Obutonde buno obukozesa obulungi bukakasa nti bizinensi zisobola okwettanira amangu n’okukozesa ebyuma bya jig okutumbula obulungi bwabyo okutwalira awamu.
Ensonga z’olina okulowoozaako ng’olonda ekyuma kya jig .
Bwe kituuka ku kulonda ekyuma kya jig, waliwo ensonga eziwerako ezeetaaga okulowoozebwako. Ekyuma kya jig kye kintu ekikulu ennyo mu makolero ag’enjawulo ng’okusima eby’obugagga eby’omu ttaka, okuzimba, n’okukola embaawo. Kikozesebwa okwawula n’okukuŋŋaanya ebintu eby’enjawulo okusinziira ku kisikirize kyabyo ekigere. Nga olina eby’okulonda bingi nnyo ku katale, kiyinza okukuzitoowerera okulonda ekyuma kya jig ekituufu ku byetaago byo. Mu kitundu kino, tujja kwogera ku bintu ebikulu ebirina okutunuulirwa nga tusalawo kino.
Okusookera ddala, kikulu nnyo okwekenneenya obusobozi n’obunene bw’ekyuma kya jig. Obusobozi butegeeza obungi bw’ebintu ekyuma kye kisobola okukwata mu kiseera ekigere. Kino kikulu okulowoozaako kuba kye kisalawo obulungi n’obulungi bw’ekyuma. Okugatta ku ekyo, obunene bw’ekyuma kya jig bulina okukwatagana n’ekifo ekiriwo mu kifo w’okolera. Kikulu nnyo okupima ebipimo mu butuufu okukakasa nti bikwatagana bulungi.
Omutindo n’obuwangaazi bw’ekyuma kya jig nabyo bintu bikulu nnyo by’olina okulowoozaako. Okuteeka ssente mu kyuma eky’omutindo eky’awaggulu kyetaagisa nnyo okukozesebwa okumala ebbanga eddene n’okukola obulungi. Ekyuma kino kirina okukolebwa mu bintu ebigumu ebiyinza okugumira obuzibu bw’emirimu egy’amaanyi. Okugatta ku ekyo, kirungi okulonda ekyuma okuva mu kkampuni emanyiddwa ennyo egaba warranti n’obuyambi bw’oluvannyuma lw’okutunda. Kino kiwa obukakafu n’emirembe mu mbeera singa wabaawo ensonga yonna ebaawo mu biseera eby’omu maaso.
Ekirala, obwangu bw’okukozesa n’okuddaabiriza tebulina kubuusibwa maaso. Ekyuma kya jig ekikozesa obulungi nga kirimu ebiragiro ebitegeerekeka obulungi n’okufuga okutegeerekeka kisobola okukekkereza obudde n’amaanyi mu kiseera ky’okukola. Okugatta ku ekyo, okuddaabiriza buli kiseera kikulu nnyo okulaba ng’ekyuma kiwangaala. Kikulu okulonda ekyuma eky’angu okuyonja, okukola saaviisi, n’okuddaabiriza okukendeeza ku budde bw’okuyimirira n’okutumbula ebibala.
Mu bufunzi
Ebyuma bya Jig bikozesebwa bikulu nnyo mu mirimu gy’okulongoosa eby’obugagga eby’omu ttaka kuba bisobola okwawula eby’obugagga eby’omu ttaka eby’omuwendo okuva mu bintu ebikalu nga biyita mu kwawula amaanyi g’ekisikirize. Bakola ebintu bingi era bafuna okukozesebwa mu makolero ag’enjawulo ng’okusima eby’obugagga eby’omu ttaka, okulongoosa eby’obugagga eby’omu ttaka, okuddamu okukola ebintu, n’okuteekateeka amanda. Ebyuma bya Jig biwa eby’okwawula obulungi era ebirungi nga bikozesa amaanyi ag’ekisikirize ag’enjawulo. Enkozesa yazo erongoosa enkola y’emirimu, etumbula enkola ezisobola okuwangaala, era eyamba mu kuyimirizaawo obutonde bw’ensi.
Ebyuma bino biwa emigaso mingi, omuli okukendeeza ku nsimbi n’okwesigamizibwa, ekifuula eby’omugaso ennyo mu kulongoosa enkozesa y’ebintu n’okutuuka ku buwanguzi mu makolero agakwatibwako. Wabula okulonda ekyuma kya jig ekituufu kyetaagisa okulowooza ennyo ku bintu ng’obusobozi, obunene, ekika ky’ebintu, omutindo, n’obwangu bw’okukozesa. Okuteeka ssente mu kyuma kya jig ekyesigika era ekikola obulungi kiyinza okutumbula ebivaamu n’okuyamba mu buwanguzi bw’emirimu.
